Uporczywy ból pleców może uniemożliwić normalne funkcjonowanie, a w krajach zachodnich jest jedną z najczęstszych przyczyn zwolnień lekarskich. Światowe statystyki mówią, że ponad 90% dorosłej populacji doświadczy ostrego epizodu bólowego tej okolicy choć raz w życiu. Dolegliwości są zazwyczaj spowodowane przeciążeniem więzadeł czy mięśni przykręgosłupowych, ustępują samoistnie w ciągu 4-6 tygodni i nie wymagają pogłębionej diagnostyki ani interwencji medycznych. Nietypowy przebieg kliniczny może jednak skłonić do wykonania badań obrazowych, a zwłaszcza rezonansu magnetycznego.
Zalety rezonansu magnetycznego kręgosłupa
Spośród wszystkich badań obrazowych kręgosłupa rezonans magnetyczny zapewnia najdokładniejszy obraz. Nie tylko doskonale uwidacznia on elementy kostne, ale i pozwala wykryć nieprawidłowości w krążkach międzykręgowych (potocznie zwanych dyskami) i innych tkankach miękkich tej okolicy: rdzeniu kręgowym, więzadłach, naczyniach, a nawet mięśniach przykręgosłupowych. Dostarcza więc lekarzowi wielu cennych informacji, nie narażając pacjenta na szkodliwe promieniowanie rentgenowskie. Ma to szczególne znaczenie wówczas, gdy obrazowania wymaga odcinek lędźwiowy kręgosłupa u kobiet w wieku rozrodczym, zapobiega bowiem napromieniowaniu jajników. Rezonans magnetyczny jest również jedynym dopuszczalnym badaniem obrazowym u ciężarnych.
Kiedy wykonać rezonans magnetyczny kręgosłupa?
Pierwszy w życiu epizod bólowy kręgosłupa u osoby w typowym dla takich dolegliwości wieku (tj. 30-50 lat), ustępujący w ciągu 4-6 tygodni po zastosowaniu ogólnodostępnych środków przeciwbólowych i ćwiczeń fizycznych, nie stanowi wskazania do rezonansu magnetycznego. Należy go natomiast wykonać:- gdy objawy długo nie ustępują lub często nawracają,
- w przypadku nagłego pojawienia się bólu u dziecka lub osoby po 50. roku życia,
- u pacjentów z wywiadem nowotworowym (w celu wykluczenia przerzutów),
- przy podejrzeniu nowotworowej lub zakaźnej etiologii zmian, krwiaka albo ropnia nadtwardówkowego, ucisku na rdzeń kręgowy bądź jego uszkodzenia,
- jeśli dolegliwości pojawiły się po wypadku komunikacyjnym, upadku z wysokości lub innym urazie,
- gdy bólowi towarzyszą niepokojące objawy neurologiczne, takie jak osłabienie siły mięśniowej lub nieprawidłowe odruchy w kończynach dolnych, niedowłady, zaburzenia czucia, nieprawidłowa funkcja zwieraczy (nietrzymanie moczu lub stolca), utrzymująca się gorączka,
- przed planowaną operacją kręgosłupa, np. z powodu uszkodzenia krążków międzykręgowych,
- jeśli ból nawraca po operacji kręgosłupa (rezonans pozwala odróżnić blizny pooperacyjne od zmian nowo powstałych lub przetrwałych mimo zabiegu).
Ograniczenia rezonansu magnetycznego kręgosłupa
Czułość rezonansu magnetycznego jest jego ogromną zaletą, ale i wadą, w niektórych sytuacjach może bowiem skłaniać do niepotrzebnych interwencji medycznych. Nieprawidłowości w budowie kręgosłupa, a zwłaszcza krążków międzykręgowych, stwierdza się w rezonansie u około połowy populacji w średnim wieku i większości ludzi starszych, jednak nie wykazano korelacji między ich nasileniem a intensywnością objawów. Innymi słowy, osoby ze stosunkowo zaawansowanymi zmianami anatomicznymi kręgosłupa mogą w ogóle nie odczuwać bólu, a pacjenci bez istotnych patologii tej okolicy – skarżyć się na nasilone dolegliwości. Aby odróżnić przypadkowe znaleziska od rzeczywistej przyczyny bólu, nie zaleca się wykonywać diagnostyki obrazowej tuż po pojawieniu się objawów.
Należy również pamiętać, że rezonans magnetyczny jest przeciwwskazany u osób z wszczepionymi metalowymi elementami (sztuczne zastawki, stymulatory serca, zespolenia kostne,), cierpiących na klaustrofobię oraz uczulonych na kontrast którego podanie może być konieczne w trakcie badania – w tej sytuacji można wykonać badanie bez środka kontrastowego.
Należy również pamiętać, że rezonans magnetyczny jest przeciwwskazany u osób z wszczepionymi metalowymi elementami (sztuczne zastawki, stymulatory serca, zespolenia kostne,), cierpiących na klaustrofobię oraz uczulonych na kontrast którego podanie może być konieczne w trakcie badania – w tej sytuacji można wykonać badanie bez środka kontrastowego.
Rezonans magnetyczny kręgosłupa a wytyczne American Collage of Radiology
Diagnostykę i leczenie pacjenta z bólem kręgosłupa, w tym wskazania do wykonania rezonansu magnetycznego, doskonale podsumowują wytyczne American College of Radiology. Mówią one, iż:
- ostry epizod bólu kręgosłupa o typowym przebiegu klinicznym nie wymaga badań obrazowych, podobnie jak przewlekły ból bez towarzyszących objawów alarmowych,
- pacjenci z wywiadem osteoporozy, przewlekłego przyjmowania leków steroidowych lub urazu kręgosłupa przy niskiej prędkości wymagają diagnostyki obrazowej w razie pojawienia się bólu, ale w pierwszej kolejności zaleca się RTG,
- rezonans magnetyczny kręgosłupa jest wskazany przy podejrzeniu nowotworu, infekcji układu nerwowego, zespołu ogona końskiego, ucisku lub uszkodzenia rdzenia kręgowego, u kandydatów do leczenia operacyjnego, osób, u których ból nawrócił po zabiegu, a także u pacjentów, u których 6-tygodniowe leczenie zachowawcze nie przyniosło poprawy lub objawy nasiliły się .
