Leczenie uzależnień zawsze wymaga udziału profesjonalisty – psychologa, psychoterapeuty, psychiatry, najlepiej specjalizujących się w terapii nałogów. Korzystanie z ich pomocy jest przejawem odpowiedzialności i troski o zdrowie osoby uzależnionej i jej bliskich – ponieważ tam, gdzie pojawia się nałóg, tam choruje nie tylko uzależniony, ale również rodzina. Obecnie wiemy, że człowiek może uzależnić się od niemal wszystkiego. Problem uzależnień w Polsce i na świecie narasta. Jeśli jeszcze kilka dekad temu na liście nałogów znajdowały się najczęściej alkoholizm, nikotynizm czy narkotyki, z czego ten pierwszy był bodaj najpowszechniejszym, to obecnie rejestr ten jest znacznie dłuższy, a na czoło systematycznie wysuwa się uzależnienie od komputera. Poza tym na nowej liście widnieje m.in. uzależnienie od hazardu, marihuany, seksu, adrenaliny, a nawet cukru i solarium. Najlepszym miejscem do leczenia nałogów jest poradnia. Właściwa terapia uzależnień z udziałem psychologa jest ostatnim etapem związanym z wychodzeniem z nałogu. Specjalista ten może bowiem nie tylko pomóc w samej walce z uzależnieniem (rola terapeuty), ale może przede wszystkim zapobiec wpadaniu w nałóg (rola prewencyjna). Profilaktyka uzależnień kończy się tam, gdzie zaczyna się postępowanie terapeutyczne. To drugie zaczyna się z kolei z chwilą wpadnięcia w uzależnienie, czyli wtedy, gdy składnik uzależniający przestaje być testowany dla samego sprawdzenia, jak może zadziałać, a zaczyna być postrzegany jako element niezbędny do normalnego – z punktu widzenia osoby uzależnionej – funkcjonowania. Psycholog dobiera i realizuje formę pomocy w zależności od:
- stadium, w którym znajduje się pacjent (rozpoznaje potencjalne objawy uzależnienia)
- tego, czy problem uzależnienia dotyczy bezpośrednio pacjenta, kogoś z jego rodziny czy otoczenia;
- wieku pacjenta.
Profilaktyka wczesna, czyli edukacja
Wpadanie w nałóg może przebiegać z różną szybkością i zazwyczaj nie jest trudne, a w wielu przypadkach – nie jest nawet świadome, ale walka z uzależnieniem jest zawsze długa i uciążliwa: dla osoby uzależnionej i jego bliskich. Z tego powodu wczesna profilaktyka uzależnień jest szczególnie cenna dla uniknięcia nałogu. Psycholog może tu pomóc poprzez podniesienie świadomości, czym są uzależnienia, jak do nich dochodzi, jak pomóc nałogowcowi i jak on sam siebie ma chronić przed dalszym uzależnieniem. Zadanie to realizuje poprzez edukowanie oraz rozwijanie postaw i umiejętności, dzięki którym będzie można radzić sobie z trudnymi sytuacjami i w otoczeniu sprzyjającym popadnięciu w nałóg. Forma i zakres edukacji oraz kształtowania postaw dostosowane są do możliwości odbiorczych i wieku pacjenta.
Profilaktyka w fazie eksperymentowania
Przyjmuje się, że faza eksperymentów jest ostatnią, w czasie której można stosować działania z zakresu profilaktyki. Dalej zaczyna się terapeutyczna walka o wyjście z nałogu. Na etapie prewencyjnym przedstawia się zainteresowanym korzyści z unikania okazji do popadania w uzależnienie. Inaczej jednak będzie wyglądać przygotowanie ochronne przed wpadnięciem w uzależnienie od internetu, a inaczej – w uzależnienie od marihuany. Często potrzebne będą testy psychologiczne, które potwierdzą lub wykluczą wejście w fazę nałogu z fazy eksperymentowania. U osób, które mają już za sobą pierwsze kontakty ze środkiem uzależniającym, psycholog zastosuje:- edukację
- odcięcie od otoczenia i warunków, które sprzyjają sięganiu po substancje psychoaktywne.
Osobom znajdującym się w grupie wysokiego ryzyka rozwoju nałogu, czyli tym, którzy już odczuwają negatywne skutki stosowania składnika uzależniającego, psycholog dodatkowo będzie próbował zapobiec pogłębianiu się tych następstw kontaktu z czynnikiem uzależniającym i pomóc w powrocie do normalnego życia.
