Po każdym posiłku dokucza Ci zgaga czy ból brzucha? Nie służą Ci tłuste potrawy i poobiednie drzemki? Być może - podobnie jak nawet 20% populacji krajów wysoko rozwiniętych - cierpisz na refluks żołądkowo-przełykowy. Choroba ta dotyka najczęściej osoby po 40. roku życia i może nie tylko znacznie uprzykrzyć życie, ale i spowodować poważne konsekwencje zdrowotne. Dlatego warto rozpoznać ją zawczasu.
Refluks żołądka - czym jest i co go powoduje?
Refluks polega na zarzucaniu treści pokarmowej zmieszanej z kwasem solnym i enzymami trawiennymi z żołądka do końcowego odcinka przełyku. W pewnych sytuacjach występuje on fizjologicznie, jednak gdy towarzyszą mu nieprzyjemne objawy lub powikłania, mówimy już o chorobie refluksowej żołądkowo-przełykowej (ang. gastroesophageal reflux disease - GERD). U podłoża tego procesu leżą najczęściej zaburzenia funkcji tzw. dolnego zwieracza przełyku, czyli specjalnego mięśnia, który umożliwia przechodzenie kęsów pokarmowych do żołądka, po czym silnie się kurczy, zapobiegając cofaniu się kwaśnej treści. To właśnie niewydolność tego procesu najczęściej wywołuje patologiczny refluks. Co sprzyja zaburzeniom skurczu dolnego zwieracza przełyku? Wśród potencjalnych czynników sprawczych wymienia się m. in. przyjmowanie leków obniżających jego napięcie. Zaliczają się do nich preparaty powszechnie stosowane w leczeniu schorzeń układu oddechowego i krążenia oraz doustne środki antykoncepcyjne. Szkodliwy wpływ wywiera również alkohol, zwłaszcza często spożywany, oraz dieta bogata w tłuste potrawy, cytrusy, kawę czy ostre przyprawy. Ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku spada również w pozycji leżącej, dlatego jej przyjmowanie tuż po posiłku może nasilać objawy. Refluks żołądka mogą wywoływać również takie stany jak:- zaburzenia motoryki żołądka (czyli upośledzenie skurczów prowadzących do jego opróżniania z pokarmu);
- ciąża (ze względu na zmniejszenie perystaltyki przewodu pokarmowego, zmiany hormonalne i uniesienie przepony);
- otyłość
- przepuklina rozworu przełykowego przepony, tj. poszerzenie otworu w przeponie, przez który przechodzi przełyk - często sprawia ono, iż część żołądka przemieszcza się ku górze, do klatki piersiowej, do upośledza jego opróżnianie;
- choroby ogólnoustrojowe przebiegające z dysfunkcją mięśni lub nerwów: cukrzyca, polineuropatia alkoholowa, twardzina układowa, zaburzenia hormonalne.
Refluks żołądkowo-przełykowy - objawy i powikłania
Choć refluks żołądka może mieć przebieg bezobjawowy, najczęściej towarzyszą mu przykre dolegliwości, takie jak zgaga, ból w nadbrzuszu czy puste odbijania. Zwykle nasilają się one po obfitych posiłkach, w pozycji na wznak oraz przy parciu. Nierzadko stwierdza się również objawy z pozornie niezwiązanych z refluksem układów i narządów, np. ból zamostkowy (refluks odpowiada za połowę przypadków niewywołanego chorobami serca bólu w klatce piersiowej!), zaburzenia snu, chrypkę lub uporczywy kaszel, nadżerki okołozębowe i zapalenie krtani, gardła czy zatok przynosowych. Należy zwrócić szczególną uwagę na występowanie tzw. objawów alarmowych, do których zaliczamy trudności lub ból przy połykaniu, spadek masy ciała niezwiązany z dietą, wymioty z domieszką krwi lub smoliste (czyli ciemne, niemal czarne) stolce. Mogą one bowiem świadczyć o rozwoju powikłań refluksu: krwawień z przewodu pokarmowego, zwężenia przełyku czy tzw. przełyku Barretta. Ten ostatni jest spowodowany przewlekłym drażnieniem przez kwaśną treść żołądkową i znacznie zwiększa ryzyko raka przełyku.
Diagnostyka refluksu żołądka
Podstawowym badaniem w rozpoznawaniu GERD jest gastroskopia, często z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. Pozwala ona uwidocznić cechy zapalenia przełyku (zaczerwienienie błony śluzowej, wybroczyny lub nadżerki), przepuklinę rozworu przełykowego przepony oraz powikłania refluksu. Badanie mikroskopowe pobranych podczas endoskopii wycinków umożliwia natomiast potwierdzenie przewlekłego zapalenia wywołanego kwaśną treścią pokarmową oraz przełyku Barretta. Chorzy z raz rozpoznanym zaawansowanym refluksowym zapaleniem przełyku lub przełykiem Barretta wymagają systematycznych gastroskopii kontrolnych. Aby dokładnie ocenić nasilenie refluksu żołądka i częstość jego występowania, konieczna bywa jednak pH-metria, czyli trwające 24 godziny, najczęściej ambulatoryjne monitorowanie pH w przełyku. Badanie to uważane jest za "złoty standard" w diagnostyce GERD.
