Jedną z najczęstszych przyczyn zgonów z powodu schorzeń nowotworowych jest rak jelita grubego. To choroba, której wyleczalność w Polsce jest bardzo niska, ponieważ najczęściej zostaje wykryta za późno – z powodu braku objawów w początkowym stadium i niskiej świadomości schorzenia. Co więcej: kiedy pojawią się już objawy raka jelita grubego, początkowo są one dość niespecyficzne, co może zwieść tak lekarza, jak i chorego i opóźnić rozpoznanie oraz rozpoczęcie właściwej terapii. Aby nie dać się zaskoczyć chorobie, warto poznać czynniki ryzyka dla tego schorzenia i zawczasu je wyeliminować, oraz wiedzieć na czym polega profilaktyka choroby i jakie symptomy powinny zaniepokoić i skłonić do niezwłocznego spotkania z lekarzem.
Czynniki ryzyka nowotworów jelita grubego
Na rozwój raka jelita grubego mają wpływ czynniki:
1. Genetyczne – mogą to być przekazywane z pokolenia na pokolenie zmiany w DNA lub też mutacje, które pojawiają się samoistnie u danego chorego. W grupie pierwszej wymieniane są m.in.:
- zespół Lyncha – to tzw. dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością; u osób dotkniętych zmianami w materiale genetycznym ryzyko zachorowania jest bardzo wysokie, bo szacowane aż na 80%;
- zespół Gardnera – to genetycznie uwarunkowane występowanie zespołu polipowatości rodzinnej, a ryzyko zachorowania – i to w młodym wieku, bo ok. 20-30 lat – wynosi 100%;
- zespół Turcota – to schorzenie, w którym zespołowi polipowatości rodzinnej towarzyszą złośliwe nowotwory ośrodkowego układu nerwowego.
- wiek – wzrost zachorowań na raka jelita grubego zaczyna się po 50. roku życia; częstość zachorowań wzrasta także między 8. a 9. dekadą życia – zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn;
- dieta – nasycona pokarmami wysoko przetworzonymi i konserwowanymi chemicznie;
- niezdrowy tryb życia, czyli niska aktywność fizyczna oraz spożywanie alkoholu i palenie tytoniu;
- zanieczyszczenia środowiska;
- niektóre choroby, np. wrzodziejące zapalenie jelita (colitis ulcerosa), choroba Crohna oraz nowotwory trzustki, piersi i jajnika.
Profilaktyka raka jelita grubego
Najlepszym sposobem na zmniejszenie ryzyka powstania raka jelita grubego jest zapobieganie tak samej chorobie, jak i powstaniu warunków sprzyjających zachorowaniu, czyli profilaktyka rozwoju schorzeń, które mogą pośrednio wpływać na zainicjowanie procesu nowotworzenia w jelicie. Podstawą zapobiegania są:- dobre nawyki, czyli zdrowy tryb życia, sport i właściwe odżywianie się (wskazana jest dieta niskotłuszczowa),
- badania przesiewowe - profilaktyczne
Ważnym elementem profilaktyki nowotworów jelita są następujące badania:
- kolonoskopia – badanie endoskopowe obrazujące całe jelito grube: od odbytnicy po zastawkę krętniczo-kątniczą; podczas badania wykonywane są oględziny błony śluzowej jelita grubego, można dodatkowo pobrać wycinki do badania histopatologicznego lub przeprowadzić zabieg wycięcia polipów;
- endoskopia kapsułkowa jelita grubego – polegająca na połknięciu przez pacjenta jednorazowej kapsułki wyposażonej w kamerę, która przesyła obraz do rejestratora zainstalowanego na ciele pacjenta. Jest to badanie bardzo bezpiecznie, nieinwazyjne.
- laboratoryjne badania krwi określające poziom markerów nowotworowych jelita grubego oraz morfologia - niedokrwistość, jest ściśle związana z tą chorobą – szczególnie późnymi stadiami choroby; markery dostarczają informacji o chorobie już we wczesnym jej stadium;
- palpacyjne badanie per rectum (przez odbytnicę);
- badanie laboratoryjne kału na krew utajoną.
Rak jelita grubego – objawy
Symptomy choroby są niespecyficzne i w początkowym stadium mogą przypominać objawy wielu niegroźnych schorzeń. Są to:- pobolewania lub okresowe bóle brzucha,
- wzdęcia, odbijanie,
- zmiana rytmu wypróżnień i wyglądu stolca (ołówkowaty),
- gorączka bez objawów infekcji.
Z czasem pojawiają się kolejne symptomy:
- spadek masy ciała,
- jawne lub utajone krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
- niedokrwistość,
- wyczuwalny guz w jamie brzusznej.
