Co to jest gastroskopia?

Panendoskopia jest jednym z badań endoskopowych przewodu pokarmowego. Powszechnie stosowana nazwa tego badania to gastroskopia, inaczej gastrofiberoskopia (GFS). Badania endoskopowe przewodu pokarmowego wykonywane są za pomocą endoskopu – urządzenia, które umożliwia obejrzenie wewnętrznej powierzchni przewodu pokarmowego. Budowa endoskopu pozwala na pobieranie wycinków śluzówki do badania histopatologicznego oraz wykonanie zabiegów i/lub pobieranie materiału do badań - na przykład celem wykonania szybkiego testu urazowego. Endoskop do badania górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli przełyku, żołądka oraz dwunastnicy, to gastroskop. Nazwa gastroskop pochodzi od greckich słów – gastro (żołądek) i skopia (skopeo – patrzę). Jest to giętka rura o średnicy około 10mm. Wewnątrz starszych gastroskopów znajdują się światłowody, a w nowszych, na końcu jest mikrokamera. Obrazy przenoszone są do komputera, przetwarzane i wyświetlane na monitorze. Każdy gastroskop posiada specjalne kanały, które służą do podawania powietrza w trakcie badania oraz wprowadzania narzędzi do pobierania badań lub wykonywania zabiegów.

Kiedy wykonywana jest gastroskopia? Co to jest gastroskopia diagnostyczna i terapeutyczna?

Gastroskopia diagnostyczna jest badaniem bezpiecznym – nie musi i nie powinna być wykonywana w szpitalu. Znieczulenie do tego badania nie jest wymagane. Celem badania endoskopowego może być diagnostyka (gastroskopia diagnostyczna) lub wykonanie określonego zabiegu (gastroskopia terapeutyczna). Lekarz wykonujący badanie dokładnie ogląda błonę śluzową przełyku, żołądka oraz dwunastnicy, ocenia ruchomość i elastyczność ścian kolejnych odcinków przewodu pokarmowego, perystaltykę, widoczne naczynia krwionośne, a także ilość i rodzaj treści płynnej obecnej w przewodzie pokarmowym oraz ewentualne zmiany egzofityczne to znaczy rosnące do wnętrza przewodu pokarmowego. Wykonanie gastroskopii umożliwia rozpoznanie takich chorób, jak:

• choroba wrzodowa żołądka
• choroba wrzodowa dwunastnicy
• zapalenie błony śluzowej przełyku, żołądka, dwunastnicy
• choroba refluksowa
• choroby nowotworowe – w wielu przypadkach możliwe jest wykrycie wczesnych zmian

Badanie gastroskopowe wykonuje się również w trakcie lub po zakończeniu leczenia opisanych powyżej chorób. Wyniki takiego badania pozwalają podejmować dalsze decyzje terapeutyczne: zadecydować o zakończeniu lub kontynuacji terapii lub oceniać zaawansowanie choroby. Celem badania może być także diagnostyka przyczyn niedokrwistości, poszukiwanie miejsc krwawienia oraz zmian powstałych na skutek działania promieniowania rentgenowskiego (zmiany popromienne). Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego może być uzupełniane o wykonanie testu ureazowego oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego.

Gastroskopia z wykonaniem testu ureazowego

Gastroskopia z wykonaniem testu ureazowego przebiega podobnie, jak klasyczne badanie endoskopowe. Test ureazowy może być wykonywany jako test oddechowy poprzedzający gastroskopię lub jako szybki test w trakcie gastroskopii. Test wykrywa obecność enzymu - ureazy, która produkowana jest przez bakterię Helicobacter pylori i w ten sposób potwierdza jej obecność. Bakteria ta odpowiedzialna jest za powstawanie stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i dwunastnicy oraz choroby wrzodowej. W trakcie testu oddechowego pacjent otrzymuje do wypicia płyn zawierający radioaktywne pierwiastki. W odpowiednim czasie przeprowadza się badanie radioaktywności oddechu. Badanie jest bezpieczne, bezbolesne, a czułość to około 90%. Można także w trakcie gastroskopii wykonać szybki test ureazowy – polega on na zwilżeniu pobranym sokiem żołądkowym bibuły lub płytki diagnostycznej nasączonych mocznikiem. Wynik dodatni świadczy o tym, że w żołądku pacjenta stwierdzono obecność ureazy, a więc enzymu wytwarzanego przez Helicobacter pylori.

Gastroskopia z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego i wykonaniem testu ureazowego

W trakcie badania - gastroskopii wykonuje się szybki test ureazowy i pobiera wycinki do badania histopatologicznego. Pobranie wycinków – próbek jest ważne przy podejrzeniu chorób nowotworowych lub wrzodów żołądka. Osoba badana zwykle nie czuje, kiedy pobierany jest materiał, czasami tylko odczuwa lekkie uszczypnięcie. Przez specjalny kanał gastroskopu wprowadza się kleszczyki i pod kontrolą wzroku pobiera wycinki. Pobrane próbki soku żołądkowego służą do wykonania szybkiego testu ureazowego, a wycinki są wysyłane do badania histopatologicznego. Pełne badanie pozwala na postawienie ostatecznego rozpoznania.

Gastroskopia terapeutyczna

Celem wykonania gastroskopii mogą być także zabiegi (gastroskopia terapeutyczna). Przykłady takich zabiegów to:

• usuwanie połkniętych ciał obcych
• usuwanie polipów (polipektomia) i zmian śluzówki
• tamowanie krwawień, lub obliteracji to znaczy zamykania żylaków przełyku
• poszerzanie zwężeń górnego odcinka przewodu pokarmowego

Wskazania do gastroskopii, czyli kiedy należy wykonać gastroskopię?

Istnieje bardzo wiele wskazań do wykonania tego badania. Uważa się, że każda osoba, która ma dolegliwości bólowe w jamie brzusznej, a ukończyła 45 rok życia, powinna mieć wykonaną gastroskopię. Gastrofiberoskopię należy również wykonywać u młodszych osób, gdy pojawiają się niepokojące objawy ze strony przewodu pokarmowego, niedokrwistość, utrata masy ciała. Wśród wskazań do wykonania gastroskopii należy wymienić:

• Podejrzenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
• Objawy dyspeptyczne, czyli dyskomfort, ból w górnej części brzucha, trwający ponad 2 miesiące. Jeżeli objawy te łączą się z zaburzeniami przełykania, szybką utrata masy ciała, wymiotami i niedokrwistością, wówczas należy koniecznie wykonać badanie.
• Objawy dyspeptyczne u osób przyjmujących niesteroidowe leki przeciwzapalne, na przykład diclofenac, które sprzyjają powstaniu owrzodzeń
• Objawy choroby refluksowej
• Objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli fusowate lub krwiste wymioty, smolisty stolec
• Niedokrwistość o nieustalonej przyczynie
• Problemy związane z połykaniem (dysfagia) lub ból w trakcie połykania (odynofagia)
• Badania kontrolne w przebiegu przewlekłych chorób przewodu pokarmowego, w trakcie trwania których częściej może dojść do rozwoju choroby nowotworowej, takich jak wieloletnia choroba refluksowa przełyku, przełyk Barretta, stan po resekcji żołądka.

Gastroskopia w chorobie wrzodowej

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy to obecność wrzodów trawiennych, czyli ubytków w błonie śluzowej żołądka lub dwunastnicy. Jest to jedna z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego, występuje u 5 do 10% populacji dorosłej, częściej u mężczyzn. Najważniejszą przyczyną powstawania tej choroby jest zapalenie błony śluzowej żołądka, wywołane bakterią Helicobacter pylori, ale także przewlekłe stosowanie leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, na przykład diclofenacu czy aspiryny. Choroba ta częściej występuje u osób palących papierosy oraz nadużywających alkohol. Stres, a także zbyt długie przerwy pomiędzy posiłkami mogą być również przyczyną powstania choroby. Głównym i najczęstszym objawem są bóle w nadbrzuszu, ból po posiłku, bóle w nocy i na czczo. Do innych dolegliwości należy zgaga, niestrawność, nudności i wymioty, zaparcia, spadek masy ciała. Podstawowym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy jest właśnie gastroskopia. Powinna to być gastroskopia z testem ureazowym, który wykrywa bakterię Helicobacter pylori, odpowiedzialną za rozwój choroby wrzodowej na podłożu zapalenia błony śluzowej. Jeżeli w badaniu widoczne są owrzodzenia, wówczas pobierane są wycinki do badania histopatologicznego. Zdarza się bowiem, że choroba nowotworowa żołądka rozwija się pod postacią wrzodu żołądka. Leczenie choroby wrzodowej zależy od przyczyny. Jeżeli powodem było zakażenie bakterią Helicobacter pylori, wówczas po przeprowadzonym leczeniu z zastosowaniem odpowiednich antybiotyków, wykonuje się kontrolne badanie endoskopowe.

Gastroskopia - jak wygląda badanie i czy boli?

Gastroskopia nie jest badaniem przyjemnym, ale można zastosować kilka rozwiązań, które pomagają osobie badanej i poprawiają komfort badania. Warto, aby pacjent poznał przebieg badania, dzięki czemu będzie lepiej współpracował i nie będzie miał niepotrzebnych obaw. Warto również wiedzieć, jak się przygotować do gastroskopii i ile trwa gastroskopia. Gastroskopię wykonuje wykwalifikowany lekarz, zawsze przy pomocy wykwalifikowanego personelu. Dla poprawy komfortu pacjenta można wykonać różne rodzaje znieczulenia. Najczęściej stosuje się znieczulenie tylnej ściany gardła za pomocą lidokainy w aerozolu. Czasami stosuje się leki uspokajające czy nasenne, rzadziej wykonywana jest gastroskopia w znieczuleniu ogólnym, pod kontrolą anestezjologa. Gastroskopia trwa kilka minut.

Jak się przygotować do gastroskopii?

W porozumieniu z lekarzem prowadzącym 2 tygodnie przed planowanym badaniem należy przerwać stosowanie antybiotyków, leków przeciwzapalnych oraz innych środków wpływających na funkcjonowanie żołądka. 
Jeżeli badanie odbywa się w godzinach porannych, to w dniu badania należy pozostać na czczo. 
Jeżeli badanie odbywa się w godzinach popołudniowych lub wieczornych, to w dniu badania na 8 godzin przed planowanym zabiegiem należy pozostawać na czczo, można spożyć lekkie śniadanie. Dopuszcza się wypicie niewielkiej ilości wody niegazowanej nie później niż 4 godziny przed planowanym badaniem.
W obydwóch przypadkach nie należy w dniu badania żuć gumy ani palić tytoniu.
Jeżeli badanie jest wykonywane w znieczuleniu ogólnym, to wskazane jest stawienie się na badanie z osobą towarzyszącą. Po badaniu nie zaleca się prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Leki stosowane przewlekle należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza.

Jakie problemy mogą wystąpić po gastroskopii?

Gastroskopia to badanie bardzo bezpieczne - niezwykle rzadko zdarzają się powikłania. Czasami może dojść do krwawienia, np. po pobraniu wycinków. Bardzo rzadko zdarza się perforacja, czyli przedziurawienie ściany przewodu pokarmowego - w około 0,05% badań. Wówczas konieczne jest leczenie operacyjne. Bardzo rzadko zdarzają się takie dolegliwości, jak ból gardła, chrypka, kaszel, nudności i ból brzucha po gastroskopii. Zwykle wystarczy, aby badany odpoczął kilka minut po badaniu przed pójściem do domu. Ważne, by przez 2 godziny po badaniu nie spożywać posiłku. Gardło jest jeszcze znieczulone i mogą wystąpić problemy z połykaniem, co grozi zachłyśnięciem. Znieczulenie lidokainą tylnej ściany gardła ustępuje po około 30 minutach. Po wykonanej gastroskopii badany powinien odpocząć kilka minut. W przypadku, gdy pobierane są wycinki do badań histopatologicznych należy stosować się do zaleceń lekarza. To on ustali również, co i kiedy można jeść i pić po gastroskopii.

Przeciwwskazania do gastroskopii

Należy podkreślić, że gastroskopia jest badaniem bezpiecznym, krótkim i mało obciążającym chorego. Dolegliwości bólowe są niewielkie. Istnieją jednak przeciwwskazania do jej wykonania: świeży zawał serca, ostra niewydolność oddechowa, wstrząs, niekontrolowane nadciśnienie oraz brak współpracy z pacjentem. Gastroskopia może być wykonana u kobiet w ciąży.

Czy warto wykonać gastroskopię?

Gastroskopia umożliwia ocenę wyglądu śluzówki i ewentualne pobranie wycinków. W przypadkach bólów brzucha, szczególnie, gdy jest to długotrwały ból, ma niejednakowe nasilenie lub przerywany jest okresami bez dolegliwości bólowych, należy koniecznie zgłosić się do lekarza. Dolegliwości bólowe jamy brzusznej mogą sugerować istnienie różnych chorób, jak kamica pęcherzyka żółciowego, zapalenie trzustki, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy. W takich przypadkach lekarz często decyduje, by wykonać USG jamy brzusznej i gastroskopię. Bywają również choroby, w których należy wykonać badanie endoskopowe górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego: celiakia, diagnostyka niedokrwistości czy krwawień z przewodu pokarmowego. Rozwój nowoczesnej medycyny obrazowej sprawił, że w takich przypadkach można wykonać również endoskopię kapsułkową. Jest to badania wykonywane przede wszystkim w celu badania jelita cienkiego, które nie jest dostępne ani w badaniu gastroskopowym ani kolonoskopii. Badanie kapsułką pozwala także uzyskać obraz jelita grubego lub górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pacjent połyka specjalną kapsułę, która wyposażona jest w kamerę, a badanie zapisywane jest w specjalnej stacji odbiorczej noszonej przez pacjenta na pasku. Podsumowując – gastroskopia jest bardzo ważnym badaniem w diagnostyce chorób przełyku, żołądka oraz dwunastnicy. Jest badaniem bezpiecznym, krótkim i nie obciążającym chorego. W obecnej chwili nie istnieją badania, które można zastosować zamiennie i uzyskać takie informacje diagnostyczne, jak po wykonaniu gastroskopii uzupełnionej testem urazowym i biopsją.