Cukrzyca to jeden z najpoważniejszych cywilizacyjnych problemów zdrowotnych, który dotyka obecnie około 300 milionów ludzi świecie. Liczba ta nie oddaje dokładnie wielkości epidemii. Podejrzewa się, że u wielu osób istnieje niezdiagnozowana cukrzyca, która zostanie wykryta przy okazji wystąpienia innych chorób lub kiedy pojawią się powikłania cukrzycy. Choć cukrzyca powszechnie jest kojarzona z zaburzeniem glikemii, czyli stężenia glukozy we krwi, to w ujęciu medycznym nie jest to schorzenie pojedyncze, ale grupa chorób metabolicznych, której cechą charakterystyczną są właśnie nieprawidłowości w wydzielaniu insuliny lub/i w jej działaniu.
Przyczyny cukrzycy
Za zapewnienie prawidłowej glikemii odpowiedzialne są głównie dwa hormony: insulina, która obniża poziom glukozy we krwi i działający przeciwstawnie glukagon. Zaburzenia w wydzielaniu insuliny mogą być spowodowane uwarunkowaniami genetycznymi, zmianami w pracy układu dokrewnego (cukrzyca w ciąży) lub niezdrowym stylem życia. Najważniejszy wpływ na szerzenie się epidemii cukrzycy ma niewłaściwa dieta: obfitująca szczególnie w cukry proste.
Rodzaje cukrzycy
- Cukrzyca typu 1 – dieta i insulinoterapia obowiązują dożywotnio. Choroba zwana jest młodzieńczą lub insulinozależną. Najczęściej diagnozuje się ją w dzieciństwie lub u młodych, szczupłych osób do 30. roku życia. Bardzo często ma podłoże genetyczne i może być dziedziczona. Atakuje nagle. Spowodowana jest niedostatecznym wydzielaniem insuliny wynikającym ze zniszczenia lub uszkodzenia komórek β wysepek Langerhansa trzustki. Najczęściej przebiega bez insulinooporności.
- Cukrzyca typu 2 – dieta ma tu kluczowe znaczenie. To cukrzyca insulinoniezależna. Rozwija się latami, często przez długi czas jest nierozpoznana. Spowodowana jest niezdrowym trybem życia. Chorzy najczęściej mają nadwagę lub są otyli. W tym typie schorzenia zaburzone jest i wydzielanie, i działanie insuliny oraz pojawia się insulinooporność. Organizm, aby insulina mogła zadziałać na insulinooporne komórki i obniżyć poziom glukozy we krwi, wytwarza coraz więcej tego hormonu. Z czasem dochodzi do przeciążenia komórek Langerhansa produkujących insulinę i powstania przewlekłej hiperglikemii. Leczenie: początkowo polega na zmianie stylu życia na zdrowy; z czasem wprowadzane są leki na cukrzycę.
- Cukrzyca MODY (z angielskiego maturity onset diabetes of the young ) – zaliczana jest do typu 2, ale występuje u osób młodych. Wywołana jest zmianami w genach kodujących wytwarzanie insuliny, może być dziedziczna. Obecnie znamy 6 typów tego schorzenia. Leczenie obejmuje leki na cukrzycę, a jeśli to konieczne – także insulinoterapię.
- Cukrzyca ciężarnych – schorzenie diagnozuje się u kobiet w ciąży, które dotychczas nie chorowały na cukrzycę. Rozwija się ona w wyniku działania hormonów, które wywołują insulinooporność komórek. Może być niebezpieczna dla płodu, prowadzi do powikłań położniczych i zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Leczenie: zmiana diety; jeśli nie pomoże – wprowadzana jest insulinoterapia.
- Cukrzyca wtórna – może być konsekwencją stosowania niektórych leków (sterydów, interferonu, tiazydów), skutkiem ubocznym chorób trzustki czy mukowiscydozy albo też pojawić się na skutek zaburzeń endokrynologicznych (akromegalii, zespołu Cushinga czy nadczynności tarczycy). Leczenie zależy od przyczyny choroby.
Jak rozpoznać cukrzycę?
Symptomy, które powinny niepokoić to:- zwiększone pragnienie i duże ilości często oddawanego moczu;
- częste zakażenia jamy ustnej drożdżakami, grzybice oraz świąd pochwy lub prącia, dermatozy, wykwity skórne, wypadanie włosów;
- wielki apetyt bez zmiany masy ciała i ciągle odczuwanie głodu lub gwałtowny przyrost masy ciała przyszłej mamy i nieprawdopodobny wzrost płodu – to typowe objawy cukrzycy ciążowej;
- zaburzenia w zdolności widzenia;
- wolniejsze lub przebiegające z komplikacjami gojenie się ran;
- bóle głowy lub brzucha;
- drętwienie kończyn, mrowienie w nich, zaburzenia czucia, kurcze łydek;
- zapach acetonu w moczu i oddechu – informuje o istnieniu zagrożenia życia z uwagi na nasilającą się kwasicę ketonową;
- utrata przytomności – ciężki stan świadczący o poważnym zaburzeniu glikemii: może to być albo wynik utrzymującej się bardzo wysokiej hiperglikemii i wejście ustroju w stan śpiączki cukrzycowej albo też skutek głębokiej hipoglikemii.
Cukrzyca – ważne informacje:
- W każdym przypadku utraty przytomności chory wymaga NATYCHMIASTOWEJ POMOCY!
- Do powikłań ostrych cukrzycy należą:
- hiperglikemia – to za wysoki poziom glukozy we krwi; kiedy przekroczy próg nerkowy (graniczny poziom glikemii, przy którym cukier przedostaje się do moczu), pojawia się glukozuria, czyli cukromocz
- hipoglikemia – inaczej niedocukrzenie, czyli zbyt niski poziom glukozy we krwi.
- Powikłania przewlekłe polegają na uszkodzeniu naczyń krwionośnych, nerwów, zakłócenia metabolizmu.
- Konsekwencją niedoboru insuliny, który pojawia się w niewyrównanej cukrzycy, jest ketonuria. Nieleczona prowadzi do kwasicy ketonowej i śpiączki cukrzycowej.
