Terapia logopedyczna niemowląt

logopeda-niemowle-870x400

Wiele osób uważa, że logopeda to specjalista zajmujący się tylko leczeniem wad wymowy, przede wszystkim u dzieci, ale także u dorosłych. Co więcej, często mylnie sądzi się, że na indywidualną terapię logopedyczną powinny trafiać dopiero dzieci w wieku trzech lat, u których zauważono zaburzenia mowy. Tymczasem rozwój mowy jest procesem, który trwa przez trzy pierwsze lata życia, czyli od urodzenia dziecka. W czwartym roku życia dojrzewają obszary mózgu odpowiedzialne za ten proces i potem mowa jest już ukształtowana. Bardzo wiele czynników może doprowadzić do zaburzeń rozwoju mowy. Brak rozwoju albo nieprawidłowy rozwój jednej funkcji powoduje, że nie rozwijają się lub rozwijają się nieprawidłowo kolejne funkcje. Prawidłowo rozwijające się dziecko przechodzi kolejne etapy rozwoju mowy, żeby w wieku około 6 lat posługiwać się mową poprawnie. U dziecka o nieharmonijnym rozwoju, niezależnie od etiologii zjawiska, mogą występować problemy z nabywaniem mowy świadczące np. o opóźnionym rozwoju mowy. W przypadku takich problemów u dzieci należy podejmować oddziaływania logopedyczne jak najwcześniej. Dlatego tak ważne jest sprawdzenie, czy noworodek nie znajduje się w grupie ryzyka, czyli grupie dzieci, u których jedynie wczesna terapia logopedyczna może zapobiec zaburzeniom rozwoju mowy.

Kiedy konieczna jest wczesna diagnoza logopedyczna noworodka?

Wiele dzieci wymaga diagnozy i opieki logopedycznej już od chwili narodzin. Potrzeba taka może być konsekwencją chorób genetycznych, wad anatomicznych, ale także nieprawidłowości wynikających z przebiegu ciąży, porodu oraz pojawiających się w pierwszych tygodniach i miesiącach życia. Diagnoza logopedyczna jest również elementem profilaktyki zaburzeń mowy – powinna być wykonana także u tych dzieci, u których w danej chwili nie występują nieprawidłowości rozwojowe, ale występuje wysokie ryzyko zaburzeń rozwoju mowy. Wczesna diagnoza logopedyczna powinna obejmować:

  • wcześniaki, ze względu na niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego,
  • noworodki z wadami anatomicznymi, na przykład rozszczepem podniebienia lub innymi anomaliami rozwoju narządu mowy: języka, warg, podniebienia,
  • noworodki z chorobami genetycznymi, na przykład zespołem Downa,
  • noworodki z wrodzonymi wadami rozwojowymi układu nerwowego, jak przepuklina oponowo-rdzeniowa, wrodzone wodogłowie,
  • noworodki i niemowlęta z mózgowym porażeniem dziecięcym,
  • noworodki i niemowlęta, u których nastąpił okołoporodowy uraz ośrodkowego układu nerwowego,

ale także noworodki i niemowlęta u których zaobserwowano:

  • zaburzenia pojawiania się, a następnie wygasania odruchów otwierania ust, ssania, przełykania, szukania, kąsania, żucia, wymiotnego, nasycenia,
  • zaburzenia czynności pokarmowych, w tym ssania i połykania, a potem gryzienia i żucia,
  • trudności z zamykaniem ust, stałe otwarcie ust i wysunięcie języka,
  • ograniczoną lub nieprawidłową koordynację ruchu warg i języka,
  • ograniczenia ruchomości języka,
  • zaburzenia oddychania,
  • wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe,
  • nadwrażliwość lub obniżoną wrażliwość na dotyk,
  • brak głużenia, a potem gaworzenia.

Na czym polega wczesna diagnoza logopedyczna dla niemowląt?

Na badanie logopedyczne noworodka lub niemowlęcia składają się z następujące elementy:

  • Ocena budowy anatomicznej twarzy i jamy ustnej. Specjalista sprawdza, czy nie występują nieprawidłowości budowy warg, podniebienia czy wędzidełka językowego, które mogłyby wpływać na oddychanie, prawidłowe przyjmowanie pokarmów, a w przyszłości, na rozwój mowy.
  • Ocena napięcia mięśniowego oraz symetrii. Zaburzenia symetrii pracy mieśni, obniżenie lub zwiększenie napięcia mięśni może utrudniać podstawowe funkcje okolicy ust i jamy ustnej, na przykład zamykanie warg, połykanie, ruchy języka, oddychanie.
  • Ocena odruchów niemowlęcych, szczególnie ze strefy ustno-twarzowej. Są to odruchy bezwarunkowe, które zapewniają prawidłowe funkcjonowanie noworodka, na przykład przyjmowanie pokarmu. Powinny zatem występować u noworodka w odpowiednim czasie, ale potem zanikać wraz z rozwojem układu nerwowego dziecka. Przekładem takich odruchów jest odruch ssania, połykania, kąsania, szukania. Konsekwencją zaburzeń odruchów niemowlęcych ze strefy ustno-twarzowej mogą być w przyszłości zaburzenia mowy
  • Ocena sposobu oddychania. Logopeda sprawdza oddychanie w trakcie spoczynku oraz podczas karmienia.
  • Ocena wrażliwości twarzy na dotyk.
  • Ocena reakcji na bodźce słuchowe i wzrokowe. Reakcje powinny zmieniać się w zależności od wieku dziecka. U starszych niemowląt ocenia się także próby nawiązania kontaktu – werbalne i niewerbalne.
  • Ocena rozwoju funkcji przedjęzykowych, głużenia i gaworzenia. Noworodek i niemowlak komunikuje się z otoczeniem poprzez płacz i krzyk. Sygnalizuje w ten sposób swoje potrzeby. Około 2-3 miesiąca występuje głużenie, czyli wypowiadanie dźwięków podobne do gruchania gołębi. Jest to odruch bezwarunkowy, ale ważny dla usprawnienia narządu mowy. Od około 6 miesiąca powinno pojawiać się gaworzenie, czyli świadome wypowiadanie sylab i zbitek spółgłoskowych – początek mowy.

Na czym polega wczesna terapia logopedyczna dla niemowląt?

Wczesna terapia logopedyczna jest indywidualnie dostosowana do zaburzeń występujących u dziecka i jego wieku. Na przykład, gdy występują zaburzenia ssania i jedzenia u noworodków, należy opracować sposób karmienia oraz wykonywania masażu twarzy i jamy ustnej, aby wytworzyły się prawidłowe odruchy. Celem leczenia może być także regulacja napięcia i symetrycznej pracy mięśni odpowiedzialnych za ustawienie głowy, twarzy, jamy ustnej, klatki piersiowej. Także u niemowląt konieczne są odpowiednio dobrane ćwiczenia oraz masaż leczniczy dziąseł, podniebienia i języka.
Należy podkreślić, że terapia logopedyczna niemowląt nie może być prawidłowo prowadzona po jednorazowej konsultacji. Jeżeli wystąpiły zaburzenia rozwoju lub jest niepełnosprawność, wówczas leczenie musi być prowadzone systematycznie, pod opieka specjalisty – logopedy. Bardzo ważnym aspektem jest edukacja rodziców. Bez ich codziennego działania, terapia może nie przynieść efektów. Należy tak zaplanować działania lecznicze, aby były powiązane z codziennymi zabiegami pielęgnacyjnymi, karmieniem, zabawą. Każde działanie może utrwalać prawidłowe funkcje, korzystne dla rozwoju dziecka. Ważny jest na przykład dobór butelki do karmienia, łyżki, kubka. Rodzice powinni także poszerzać swoją wiedzę i obserwować rozwój dziecka, aby jak najszybciej wychwycić nieprawidłowości oraz brać świadomy udział w leczeniu swojego dziecka.

Czy możliwa jest opieka logopedyczna nad noworodkiem przebywającym w szpitalu?

Stan noworodka wymaga w niektórych sytuacjach pobytu w szpitalu. Dzieci muszą przebywać w inkubatorze, często karmione są sondą. Taki pobyt może trwać kilka tygodni, ale czasami nawet wiele miesięcy. Jednym ze specjalistów opiekujących się noworodkiem i niemowlęciem w szpitalu, powinien być logopeda, ponieważ właśnie takie dzieci należą do grupy ryzyka rozwoju zaburzeń mowy, a w konsekwencji, komunikacji. Wraz z poprawą stanu dziecka, na oddziale prowadzi się naukę ssania piersi. W określonych przypadkach logopeda opracowuje sposób karmienia, doradza przy doborze odpowiedniego smoczka i butelki. Konieczne jest indywidulane dobranie przez logopedę ćwiczeń oraz opracowanie zasad masażu twarzy i elementów jamy ustnej. Ważne, aby opieka specjalisty logopedy nie zakończyła się wraz z wypisem dziecka ze szpitala. Należy kontynuować terapię logopedyczną niemowlęcia i cały czas dostosowywać ją do etapu rozwoju dziecka.

Copyright © 2024. MULTI MED. Wszelkie prawa zastrzeżone
Projekt i realizacja: Tworzenie stron internetowych - Jellinek