Kapryśna przysadka
W wyniku zmian patologicznych w obrębie przysadki mózgowej, takich jak np. procesy zapalne, może dojść do degeneracji komórek tego gruczołu. Uszkodzona przysadka mózgowa nie jest w stanie wydzielać ACTH, który zaprzęga do pracy korę nadnerczy. Wypadkową tej kaskady jest upośledzenie sygnalizacji, skutkujące brakiem wytwarzania kortyzolu. Podczas badania krwi stężenia ACTH mają bardzo niskie wartości. Innym wariantem, który prowadzi do niedoboru kortyzolu, jest uszkodzenie samego gruczołu docelowego, czyli kory nadnerczy. Prawidłowo funkcjonująca przysadka mózgowa stara się nieskutecznie pobudzić nadnercza do pełnienia funkcji wewnątrzwydzielniczej. Wydziela ona w tym wypadku bardzo duże ilości hormonu adrenokortykotropowego, którego zwiększone stężenie możemy zaobserwować w krążeniu obwodowym. Objawami niedoboru kortyzolu są m.in. spadek masy ciała, ogólne osłabienie, spadek stężenia cukru we krwi oraz przewlekłe zmęczenie. Zespół chorobowy, który wynika z pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy nazywany jest chorobą Addisona, a potocznie cisawicą. Pomimo tego, że w obu stanach patologicznych stężenie ACTH jest wysokie, to wymaga ona we wczesnych stadiach odpowiedniego różnicowania.
Nadmierna produkcja ACTH może wywierać zupełnie odwrotne skutki w przypadku prawidłowej funkcji kory nadnerczy. W tym wypadku dochodzi do zwiększenia stężenia glukozy we krwi, wzrostu masy ciała, zaniku mięśni kończyn górnych i dolnych, zaburzeń popędu płciowego. Stan, w którym dochodzi do nadprodukcji hormonu adrenokortykotropowego oraz kortyzolu prowadzi do zespołu Cushinga. Najbardziej charakterystyczną zmianą, która może świadczyć o jego obecności jest tzw. otyłość centralna, czyli odkładanie się tkanki tłuszczowej w określonych miejscach, takich jak szyja („bawoli kark”), okolice obojczyków, korpus oraz twarz, która przypomina „księżyc w pełni”. Inną sztandarową cechą tego schorzenia są purpurowoczerwone zmiany przypominające rozstępy. Zmiany tego typu lokalizują się najczęściej w obrębie brzucha, ud, pośladków oraz piersi.
Odpowiednia diagnostyka
Zaburzenia hormonalne wykazują ogromną złożoność. Badanie i interpretacja wyników muszą zostać przeprowadzone w odpowiedniej i wysoko wyspecjalizowanej placówce. Na terenie Warszawy badanie stężenia ACTH można wykonać w poniższych jednostkach:
